พระเถระฝ่ายกัมมัฏฐานเข้าถวายสักการะหลวงปู่ในวันเข้าพรรษาปี ๒๔๙๙ หลังฟังโอวาทและข้อธรรมะอันลึกซึ้งอื่นๆ แล้ว หลวงปู่สรุปใจความอริยสัจสี่ให้ฟังว่า
"จิตที่ส่งออกนอก เป็นสมุทัย
ผลอันเกิดจากจิตที่ส่งออกนอก เป็นทุกข์
จิตเห็นจิต เป็นมรรค
ผลอันเกิดจากจิตเห็นจิต เป็นนิโรธ"
ที่มา: หนังสือ "หลวงปู่ฝากไว้"
บันทึกคติธรรมและพระธรรมเทศนา หลวงปู่ดูลย์ อตุโล
วัดบูรพาราม จ.สุรินทร์
ศีล สมาธิ ปัญญา วิมุตติ ที่กระผมจำจากตำราและฟังครูสอนนั้น จะตรงกับเนื้อหาตามที่หลวงปู่เข้าใจหรือ
หลวงปู่อธิบายว่า
"ศีล คือ ปกติจิตที่อยู่ปราศจากโทษ เป็นจิตที่มีเกราะกำบังป้องกันการกระทำชั่วทุกอย่าง
สมาธิ ผลสืบเนื่องมาจากการรักษาศีล คือจิตที่มีความมั่นคง มีความสงบเป็นพลัง ที่จะส่งต่อไปอีก
ปัญญา ผู้รู้ คือ จิตที่ว่าง เบาสบาย รู้แจ้งแทงตลอดตามความเป็นจริงอย่างไร
วิมุตติ คือ จิตที่เข้าถึงความว่าง จากความว่าง คือ ละความสบาย เหลือแต่ความไม่มี ไม่เป็น ไม่มีความคิดเหลืออยู่เลย"
ที่มา: หนังสือ "หลวงปู่ฝากไว้"
บันทึกคติธรรมและพระธรรมเทศนา
หลวงปู่ดูลย์ อตุโล วัดบูรพาราม จ.สุรินทร์
...หัวใจของการบรรลุอริยมรรค อริยผล อยู่ที่ศีล ๕ ข้อ ถ้าศีล ๕ ไม่บริสุทธิ์สะอาด ภาวนาไปถึงไหน จะสามารถสำเร็จฤทธิ์บินบน ล่องหนหายตัวได้ก็ไม่มีความหมาย ไม่พ้นจากนรก แต่ถ้าศีลบริสุทธิ์อย่างเดียว ภาวนาไม่เป็น ไม่ลงอบาย...
ที่มา: บางส่วนจากพระธรรมเทศนา
หลวงพ่อพุธ ฐานิโย วัดป่าสาลวัน จ.นครราชสีมา
ความเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ ที่คู่ควรแก่การที่จะบำเพ็ญคุณความดี เพื่อให้เกิดมรรค ผล นิพพาน หรือรู้จริงเห็นจริงในธรรมะตามความเป็นจริง เราจะต้องอาศัยศีล ๕ เป็นพื้นฐาน อย่าเพิ่งทะเยอทะยานว่าเราจะต้องรักษาศีล ๘ ศีล ๑๐ ศีล ๒๒๗
เมื่อเรามีความมั่นใจในการรักษาศีล ๕ ให้บริสุทธิ์บริบูรณ์ พร้อมๆ กับทำสมาธิเจริญปัญญาให้เกิดขึ้น ศีลอื่นๆ ซึ่งจำนวนมากกว่านั้น แม้เราไม่ได้ตั้งใจที่จะเพิ่ม โดยกฎธรรมชาติแห่งความดีที่เราบำเพ็ญให้ถึงพร้อม เราจะเพิ่มขึ้นเองโดยไม่ได้ตั้งใจ
ที่มา: หนังสือ "สะอาด"
พระธรรมเทศนา หลวงพ่อพุธ ฐานิโย
วัดป่าสาลวัน จ.นครราชสีมา
รักษาศีลให้บริสุทธิ์ ฝึกสติให้เข้มแข็ง เมื่อสติเข้มแข็ง จิตของเราก็เข้มแข็งขึ้นด้วย เมื่อจิตกับสติเข้มแข็ง ร่างกายของเราก็เข้มแข็งขึ้นมาด้วย เมื่อจิตไม่หวั่นต่อความเป็นความตาย กายมันก็เข้มแข็ง นอนป่วยลุกไม่ขึ้น จิตมันก็เข้มแข็ง กำหนดภาวนาอยู่ตลอดเวลา
หลวงพ่อได้ดี เพราะความเจ็บป่วยกับคนครหานินทา คนด่า ถ้ามีคนด่าว่าครหานินทาแล้ว เอาแล้ว! ทิฏฐิมานะมันขึ้น แต่มันไม่ไปต่อต้านหรือไปต่อสู้นะ เออ! เขาว่าเราไม่ดี เราจะต้องเอาดีให้ได้ เพราะฉะนั้น โบราณจึงพูดเป็นคำพังเพยไว้ว่า "อุปสรรคคือการต่อสู้ ศัตรูคือยากำลัง"
ความเจ็บป่วยคืออุปสรรคที่สำคัญที่สุดของชีวิต ในเมื่อเราต่อสู้กับความเจ็บป่วยอันเป็นอุปสรรค เรามีสติสัมปชัญญะกำหนดรู้ จดจ่ออยู่ตลอดเวลา สิ่งนั้นเป็นทุกข์ สิ่งนั้นเป็นสุข เราไม่ต้องไปนึกคิดพิจารณาให้มันลำบากใจ เพราะความจริงมันปรากฏแก่เราอยู่แล้วทุกลมหายใจ ทุกขณะจิต เรากำหนดจิตดูมันเท่านั้น สุขก็รู้ ทุกข์ก็รู้ ไม่สุขไม่ทุกข์ก็รู้ ความโศกเศร้า ความโทมนัสน้อยใจ หรือความน้อยเนื้อต่ำใจอะไรที่มีอยู่ในใจเรา เราก็รู้ เมื่อเรามีสติอ่านลงไปดู พระไตรปิฎกมันอยู่ในใจนี่
ที่มา: หนังสือ "สะอาด"
พระธรรมเทศนา หลวงพ่อพุธ ฐานิโย
วัดป่าสาลวัน จ.นครราชสีมา
การติดดี ไม่ต้องปล่อยวาง ในเมื่อมันติดแล้ว ก็จะขยันหมั่นเพียรมากขึ้น การขยันหมั่นเพียร ผลงานมันก็เกิดขึ้นๆ ๆ ในที่สุด ผลครั้งสุดท้าย ก็คือไม่ติดอะไร มันจะเป็นไปเองโดยอัตโนมัติ
ถ้าเป็นสิ่งดี จิตจะติดแค่ไหนปล่อยให้มันติดไป ถ้าติดไหว้พระสวดมนต์ วันหนึ่งไม่ได้ไหว้พระสวดมนต์ มันนอนไม่หลับนั่นแหละยิ่งดี วันหนึ่งไม่ได้นั่งสมาธินอนไม่หลับยิ่งดี
เราภาวนาพุทโธๆ ๆ ๆ ๆ เพื่อให้จิตมาติดอยู่กับพุทโธ เมื่อมาติดอยู่กับพุทโธสิ่งเดียว มันก็ละวางสิ่งอื่น มาอยู่ที่พุทโธอย่างเดียว
มันก็เหมือนๆ กันกับเราถือสัมภาระทั้งหลาย เราถือของหลายอย่างพะรุงพะรัง หิ้วหน้าหิ้วหลัง มันก็ลำบาก
แต่ถ้าเราหิ้วของสิ่งเดียว มันเบา
ที่มา: หนังสือ "สะอาด"
พระธรรมเทศนา หลวงพ่อพุธ ฐานิโย
วัดป่าสาลวัน จ.นครราชสีมา
ความสุขที่สดชื่นสำหรับครอบครัว คือสามีภรรยารักและเมตตาสงสารซึ่งกันและกัน นี่จุดใหญ่มันอยู่ที่ตรงนี้
พยายามปรับความเข้าใจซึ่งกันและกัน อย่าระแวงสงสัยซึ่งกันและกัน ทุกคนให้ตั้งอยู่ในศีล ๕
ศีล ๕ ระหว่างเราสองคนนี่แหละ ไม่ต้องไปเอาอื่นไกล
ถ้าปฏิบัติได้ รับรองว่ามีความสุขเยือกเย็น สบาย
ถ้าเกิดระแวงสงสัยซึ่งกันและกันขึ้นมาเมื่อไร เราจะทุกข์เมื่อนั้น อุบายวิธีก็มีแค่นี้
ขอให้ปฏิบัติจริงเถอะ รับรองว่าสุขจริงๆ นอกจากจะสุขแล้ว ผลพลอยได้ ทรัพย์สินเงินทองมันจะค่อยทยอยมาๆ ตามบุญบารมีของเรา
ที่มา: หนังสือ "สะอาด"
พระธรรมเทศนา หลวงพ่อพุธ ฐานิโย
วัดป่าสาลวัน จ.นครราชสีมา
การปฏิบัติธรรม สำคัญอยู่ที่ความเป็นผู้มีศีลบริสุทธิ์ อย่างต่ำคือศีล ๕
ผู้ที่ปฏิบัติอยู่ในระดับความเป็นคฤหัสถ์ ตั้งใจปฏิบัติตามกฏเกณฑ์ของศีล ๕ ข้อ สะดวกสบายดีกว่านักบวช เพราะว่าภาระกังวลที่จะต้องสังวรน้อยกว่ากัน
เพียงแต่เรายึดหลักว่า
พระพุทธเจ้าทรงฆ่าไม่เป็น เราไม่ฆ่า
พระพุทธเจ้าทรงลักขโมยไม่เป็น เราไม่ลักขโมย
พระพุทธเจ้าทรงฉ้อโกงไม่เป็น เราไม่ฉ้อโกง
พระพุทธเจ้าทรงไม่ละเมิดสิทธิประเวณีของใครต่อใคร เราก็ไม่ละเมิดประเวณีของท่านผู้อื่น
พระพุทธเจ้าทรงไม่พูดคำหยาบ ไม่พูดส่อเสียดยุยงให้แตกสามัคคี ไม่พูดเพ้อเจ้อเหลวไหล และไม่โกหก
เราก็ปฏิบัติตามอย่างพระองค์ท่าน
พระพุทธเจ้าไม่ทรงดื่มน้ำดองของเมา หรือวัตถุเป็นที่ตั้งแห่งความเมา หรือความมัวเมาอันเป็นทางแห่งความประมาท
เมื่อพระพุทธเจ้าไม่ทรงทำเช่นนั้น เราก็ไม่ทำ
เรายึดหลักศีล ๕ เป็นหลักปฏิบัติ เพื่อขจัดสิ่งที่เราจะพึงทำตามอำนาจของกิเลส
ที่มา: หนังสือ "สะอาด"
พระธรรมเทศนา หลวงพ่อพุธ ฐานิโย
วัดป่าสาลวัน จ.นครราชสีมา
คนเรามีของดีอยู่ในตัว แต่ไม่เชื่อมั่นในตนเอง จึงแสวงหาที่พึ่งภายนอกอยู่เรื่อยไป
ของดีในตัวเอง คือ กาย กับ จิต
ธรรมชาติของจิตจะเป็นผู้รู้
กายและจิต เราสามารถฝึกฝนอบรมให้มีสมรรถภาพเข้มแข็งได้
เช่น การทำงาน การเล่นกีฬา เป็นการฝึกกายให้มีพลัง ให้มีสุขภาพพลานามัยเข้มแข็ง
กีฬาทางจิต คือ การทำจิตให้มีสิ่งรู้ ทำสติให้มีสิ่งระลึก
จงพยายามหาที่พึ่งให้ตนเอง
คนที่หาพึ่งแต่คนอื่น จะพบแต่ความหลอกลวง
การฝึกจิตให้เป็นที่พึ่งแก่ตนเองได้ คือ "การฝึกสติ"
การปฏิบัติธรรมตามแนวของพระพุทธเจ้าที่ถูกต้อง อยู่ที่การสร้างจิตของตัวเองให้มีพลังเข้มแข็ง มีสติสัมปชัญญะรู้รอบอยู่ที่ตัวเอง สามารถยืนหยัดอยู่ในความเป็นอิสระได้ตลอดกาล ไม่ต้องพึ่งพาอาศัยอะไร
ที่มา: หนังสือ "สะอาด"
พระธรรมเทศนา หลวงพ่อพุธ ฐานิโย
วัดป่าสาลวัน จ.นครราชสีมา
Before you study Zen, mountains are mountains and rivers are rivers; while you are studuing Zen, mountains are no longer mountains and rivers are no longer rivers; but once you have had enlightenment mountains are once again mountains and rivers again rivers.
Zen saying.
"ก่อนที่ท่านจะศึกษาเซน
ภูเขาเป็นภูเขา และแม่น้ำก็คือแม่น้ำ
ในขณะที่ท่านศึกษาเซน
ภูเขาไม่เป็นภูเขา และแม่น้ำมิใช่แม่น้ำ
แต่เมื่อตรัสรู้
ภูเขากลับเป็นภูเขา และแม่น้ำก็เป็นแม่น้ำ"
“บุญ ทำอย่างไร ต้องเข้าใจให้ดีก่อน”
พอพูดถึงเรื่องทำบุญ มีหลายประโยคคุ้นหู ที่เราน่าจะเคยได้ยินกันมาบ้าง เช่น
“อยากทำบุญ ... แต่ไม่ค่อยมีเวลา”
“อยากทำบุญ ... แต่เงินไม่ค่อยมี”
“อยากทำบุญ ... แต่ช่วงนี้ไม่ค่อยได้เข้าวัดเลย”
คำพูดเหล่านี้แสดงให้เห็นว่า คนส่วนใหญ่ เข้าใจเรื่องการทำบุญในความหมายที่แคบเกินไป
โดยมากยังคิดว่า “ทำบุญ” หมายถึง การทำทาน (บริจาค) ทรัพย์สิน, สิ่งของ เท่านั้น
ความเป็นจริงก็คือ บุญนั้นเราสามารถทำได้ทุกที่ ทุกเวลา ตราบเท่าที่เรายังมีลมหายใจ
และการทำบุญก็ไม่จำเป็นว่าจะต้องมีเงินแล้วถึงจะทำได้ บุญบางอย่างเราสามารถทำได้โดย
ไม่ต้องใช้เงินแม้แต่บาทเดียว ซึ่งมีคำอธิบายที่ชัดเจนอยู่แล้วในพระไตรปิฎก ลองมาดูกัน
... ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายอย่าได้กลัวต่อบุญเลย คำว่าบุญนี้เป็นชื่อแห่งความสุข อันน่าปรารถนา น่าใคร่ น่ารัก น่าพอใจ ...
... กุลบุตรผู้ใคร่ประโยชน์ พึงศึกษาบุญนั่นแล อันสูงสุดต่อไปซึ่งมีสุขเป็นกำไร คือ พึงเจริญทาน ๑ ความประพฤติสงบ ๑ เมตตาจิต ๑
บัณฑิตครั้นเจริญธรรม ๓ ประการอันเป็นเหตุเกิดแห่งความสุขเหล่านี้แล้ว ย่อมเข้าถึงโลกอันไม่มีความเบียดเบียน เป็นสุข. ...
ที่มา: “ปุญญสูตร” ขุททกนิกาย อิติวุตตก
- - -
... ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุญกิริยาวัตถุ ๓ ประการนี้
๓ ประการเป็นไฉน ? คือ
ทานมัย บุญกิริยาวัตถุ ๑
สีลมัย บุญกิริยาวัตถุ ๑
ภาวนามัย บุญกิริยาวัตถุ ๑ ...
ที่มา: “ปุญญกิริยาวัตถุสูตร” ขุททกนิกาย อิติวุตตก
- - -
" ถ้าบุรุษพึงทำบุญไซร้, พึงทำบุญนั้นบ่อย ๆ พึงทำความพอใจในบุญนั้น,
เพราะว่า ความสั่งสมบุญทำให้เกิดสุข. "
ที่มา: ขุททกนิกาย ธรรมบท
“ทาน”
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ทาน ๒ อย่างนี้
๒ อย่างเป็นไฉน คือ
อามิสทาน ๑ ธรรมทาน ๑
ทาน ๒ อย่างนี้แล
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บรรดาทาน ๒ อย่างนี้ ธรรมทานเป็นเลิศ.
ที่มา: อังคุตตรนิกาย ทุกนิบาต
- - -
“ศีล”
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลผู้ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการย่อมเป็นผู้เหมือนถูกฝังไว้ในนรก
ธรรม ๕ ประการเป็นไฉน คือ บุคคลเป็นผู้มักฆ่าสัตว์ ๑ เป็นผู้มักลักทรัพย์ ๑ เป็นผู้มักประพฤติผิดในกาม ๑ เป็นผู้มักพูดเท็จ ๑ เป็นผู้มักดื่มน้ำเมาคือสุราและเมรัยอันเป็นที่ตั้งแห่งความประมาท ๑
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลผู้ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการนี้แล ย่อมเป็นผู้เหมือนถูกฝังไว้ในนรก.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลผู้ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการ ย่อมเป็นผู้เหมือนถูกเชิญไปอยู่ในสวรรค์
ธรรม ๕ ประการเป็นไฉน คือ บุคคลเป็นผู้งดเว้นจากปาณาติบาต ๑ เป็นผู้งดเว้นจากอทินนาทาน ๑ เป็นผู้งดเว้นจากกาเมสุมิจฉาจาร ๑ เป็นผู้งดเว้นจากมุสาวาท ๑ เป็นผู้งดเว้นจากการดื่มน้ำเมาคือสุราและเมรัยอันเป็นที่ตั้งแห่งความประมาท ๑
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลผู้ประกอบด้วยธรรม ๕ ประการนี้แล
ย่อมเป็นผู้เหมือนถูกเชิญไปอยู่ในสวรรค์.
ที่มา: “นิรยสูตร” อังคุตตรนิกาย ปัญจกนิบาต
ความเข้าใจที่คลาดเคลื่อนอีกอย่างหนึ่งก็คือเรื่องการภาวนา ...
คนส่วนมากคิดว่าการภาวนาคือการอ้อนวอนขอสิ่งที่ตนปรารถนา
เช่นได้ยินข่าวอุบัติเหตุก็ว่า “เจ้าประคู้ณ ... ภาวนาขอให้ปลอดภัย อย่าให้เป็นอะไรมากเลย”
เพราะความเคยชินของชาวไทย เมื่อทำบุญไหว้พระเสร็จ ก็ชอบขอนั่น ขอนี่ เช่น ขอให้ร่ำรวย ขอให้ไม่เจ็บ ไม่ป่วย ขอความเป็นสิริมงคล ฯลฯ
จริงๆ แล้ว คำว่า “ภาวนา” แปลว่า การเจริญ , การทำให้เกิดมีขึ้น
แล้วธรรมอะไรล่ะ ที่เราควรเจริญ ? คำตอบคือ ...
“ภาวนา”
ธรรม ๒ อย่าง ควรเจริญเป็นไฉน. คือ สมถะ และวิปัสสนา
ธรรม ๒ อย่างเหล่านี้ ควรเจริญ.
ที่มา: ทีฆนิกาย ปาฏิกวรรค
- - -
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรม ๒ อย่างเป็นไปในส่วนแห่งวิชชา
ธรรม ๒ อย่างเป็นไฉน คือ สมถะ ๑ วิปัสสนา ๑
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย สมถะที่ภิกษุเจริญแล้ว ย่อมเสวยประโยชน์อะไร ย่อมอบรมจิต
จิตที่อบรมแล้ว ย่อมเสวยประโยชน์อะไร ย่อมละราคะได้
วิปัสสนาที่อบรมแล้ว ย่อมเสวยประโยชน์อะไร ย่อมอบรมปัญญา ปัญญาที่อบรมแล้ว ย่อมเสวยประโยชน์อะไร ย่อมละอวิชชาได้
ที่มา: อังคุตตรนิกาย ทุกนิบาต
บุญกิริยาวัตถุทั้ง ๓ ประการนี้ จะยิ่งย้ำให้เรามั่นใจได้ว่า
“ศาสนาพุทธไม่ใช่ศาสนาแห่งการอ้อนวอนขอ แต่เป็นศาสนาแห่งการลงมือทำ”
ปรารถนาสิ่งใด ต้องทำเหตุให้ถูกตรง เพราะสัตว์โลกย่อมเป็นไปตามกรรม
“ทำดี = ได้ดี , ทำชั่ว = ได้ชั่ว”
จากทั้งหมดที่กล่าวมานี้ รวมความได้ว่า บุญ คือ ความสุข,ความดี ที่เกิดจากความประพฤติชอบทางกาย วาจา ใจ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การรักษาศีลให้บริสุทธิ์ และการภาวนานั้นเป็นการทำบุญโดยไม่ต้องใช้เงินเลย แถมยังได้อานิสงส์มากอีกด้วย
รู้อย่างนี้แล้วอย่าได้รอช้า เร่งทำทาน รักษาศีล ภาวนา สร้างบุญกุศลกันเถอะ ...
ข้อความในพระไตรปิฎกทั้งหมด อ้างอิงจาก พระไตรปิฎกและอรรถกถาแปล ฉบับมหามกุฏราชวิทยาลัย
